Mahfi Eğilmez'in İşaret Ettiği: Türkiye "Skimpflasyon" ve "Shrinkflasyon" Dönemine Girdi
Ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez, Türkiye'nin yüksek enflasyon sorununun ardından "skimpflasyon" ve "shrinkflasyon" sürecine girdiğini belirtti. Skimpflasyonun üreticilerin ürün kalitesini düşürmesi, shrinkflasyonun ise ürün gramajının azaltılması anlamına geldiğini açıklayan Eğilmez, özellikle gıda sektöründe bu durumun nihai tüketiciler için ciddi bir sorun oluşturduğunu ifade etti.
Eğilmez'in "Enflasyonla İlgili Tartışmalar" başlıklı yazısında, bu tür işlemlerin enflasyon etkisini azaltmaya yönelik olduğunu, ancak bu durumun vatandaşa büyük zararlar verdiğini dile getirdi. Gelişmiş ülkelerdeki ortalama yüzde 2'lik enflasyonun, Türkiye'deki yüksek enflasyonun bir sonucu olarak kabul edildiğini belirten Eğilmez, enflasyonun genel fiyat düzeyinin sürekli olarak yükselmesi olarak tanımlandığını vurguladı.
Eğilmez, enflasyonla mücadele kapsamında yapılan bu tür uygulamaların ekonomiye katkı sağlayabileceğini, ancak nihai tüketicilerin cebinden çıkacak bedelin çok daha büyük olduğunu ifade etti. Skimpflasyon ve shrinkflasyonun, tüketicilerin satın aldıkları ürünlerin kalitesi ve miktarı üzerinde olumsuz etkiler yarattığını belirten Eğilmez, bu durumun ekonomik dengeler açısından endişe verici olduğunu dile getirdi.
Geleceğe Olumlu Bakmak Enflasyonu Düşürebilir:
Enflasyon ataleti, alınan önlemlere rağmen enflasyonun belirli bir düzeyin altına inememesini ifade eder. İktisadi karar birimlerinin geçmiş dönem enflasyon beklentilerini sürdürmeleri, enflasyonun düşmeye direnç göstermesine neden olur. Türkiye'nin 1970'lerin sonundan 2001 krizine kadar yaşadığı enflasyon ataleti, bu olgunun tipik bir örneğidir ve yıllık ortalama enflasyon oranı yüzde 62'yi bulmuştur.
Enflasyon ataletini kırmanın tek yolu, insanların geleceğe olumlu bakmalarını sağlayacak önlemleri hayata geçirmektir. Bu durum, yapısal reformları içerir ve olumlu beklentiler yaratmak için gereklidir. Türkiye, 2001 krizi sonrasında yapısal reformları uygulayarak ve AB ile tam üyelik müzakerelerine başlayarak enflasyonu düşürmeyi başarmıştır, bu da enflasyon oranını yüzde 6'lara kadar çekmiştir.
Günümüzde dünya genelinde farklı enflasyon görünümleri ortaya çıkmaktadır ve bu durum, enflasyonla mücadeleyi olumsuz etkileyebilir. Ancak, geleceğe yönelik pozitif beklentilerin oluşturulması, enflasyon ataletini kırmanın temelidir.
Skimpflasyon ve Ürün İçeriğinin Değiştirilmesi
Skimpflasyon Nedir? Skimpflasyon, ürünün içeriğinin değiştirilmesi ve kalitesinin düşürülmesi sonucunda ortaya çıkan bir olgudur. Bu durumda, aynı fiyatla satılan daha düşük kaliteli bir malın, fiyat değişmemiş gibi görünerek enflasyona etki etmemesi ama gerçekte bu durumun böyle olmaması söz konusudur.
Örneğin, tereyağının kilosu 600 TL iken satışlarının düşmesinden endişe eden bir üretici, yüksek enflasyonun etkisini tüketiciye yansıtamamak için 900 gram tereyağına kilosu 100 TL olan margarinden 100 gram katar. Bu karışımı kilosu 600 TL'ye satar ve ürünü "tereyağı" başlığı altında sunar. Gerçekte bu yeni ürünün kilosunun 550 TL olması gerekirken, 600 TL'den satıldığında üretici 50 TL fazla kazanç elde etmiş olur. Tüketici ise tereyağı aldığını düşünerek aslında margarin katılmış bir tereyağına eski tereyağı fiyatını öder.
Bu örnek, skimpflasyonun tipik bir örneğidir. Enflasyon hesabı yapılan sepete bu mal, paket olarak ya da gram olarak eklenmiş olsa da içeriği kontrol edilip ayrıştırılmadığı sürece enflasyona olumsuz etki yapmaz. Fiyat değişmemiş gibi görünse de malın içeriği değişmiştir.
Shrinkflasyon ve Ürün Gramajının Değiştirilmesi
Shrinkflasyon Nedir? Shrinkflasyon, ürünün fiyatının sabit kaldığı ancak boyut, ağırlık veya hacminde yaşanan düşüşü ifade eden bir değişikliktir. Bu durumda, fiyat değişmemiş gibi görünse de aslında bir enflasyonist değişim söz konusudur. Örneğin, belediyece belirlenmiş 250 gram ekmeğin standart fiyatı 10 TL olsun. Bir fırın, bu fiyatın maliyetini karşılamadığını düşünerek ürettiği ekmeğin gramajını 225 grama düşürerek satmaya başlarsa, aslında 9 TL'lik bir ekmeği 10 TL'ye satarak 1 TL haksız kazanç elde etmiş olur. Bu durum, shrinkflasyonun tipik bir örneğidir. Ekmeğin fiyatı artmamış gibi görünse de gerçekte fiyat artışı olmuştur. Ancak bu artış, fiyat değişmediği için resmi enflasyon rakamlarına etki etmez.
Her ne kadar skimpflasyon ve shrinkflasyon, malı üreten üretici ve fiyatları belirleyip enflasyon oranlarını yayınlayan devlet için avantajlı olsa da, asıl zararı bu durumlar sebep olur. Tüketiciler, daha düşük miktar veya daha kötü kalitedeki ürünü aynı fiyata almak zorunda kalan taraftır. Bu durumda, maliyet artışları tüketiciye yansıtılmamış, ancak tüketici gerçekte daha az ürün almış veya kalitesi düşmüş olur.
